Podobnie jak u samców, także i u samic, popęd seksualny związany jest ściśle z czynnością gonad. W czynności gonady wyróżniamy u samicy cztery stany związane z procesem dojrzewania jaja i owulacją: proes- trus, estrus (ruję), metestrus i diestrus. Stanom tym odpowiadają morfologiczne i czynnościowe zmiany w drogach i narządach rodnych, w których dojrzewa jajo, jak również zmiany w zachowaniu. Owulacja ma miejsce w fazie estrusu. Wszystkie cztery fazy tworzą razem cykl płciowy.

W zależności od częstotliwości występowania cykli płciowych w ciągu roku oraz ich rozłożenia w czasie, wyróżniamy:

– 1. Monoestryczność – gdy w ciągu roku występuje tylko jeden, cykl płciowy, w czasie którego dojrzewa jedno lub więcej jaj.

– 2. Sezonową poliestryczność – gdy występuje kilka cykli płciowych, ale tylko w określonej porze roku (tzw. okres aktywności płciowej).

– 3. Poliestryczność – gdy cykle płciowe występują przez cały rok. Przerwa w aktywności płciowej występująca u mon-oestryczek i polies- tryczek sezonowych nosi nazwę anestrusu (ryc. 12).

Przynależność samic poszczególnych gatunków do którejś z wyżej wymienionych kategorii nie jest niezmienna. Zależy ona w dużej mierze od warunków środowiskowych. Przykładem może tu być wilczyca

(Canis lupus), która będąc w warunkach naturalnych monoestryczką, przeniesiona w warunki ogrodu zoologicznego może owulować kilka razy w roku (podobnie jak suka).