O możliwości pęknięcia guzów jajnika (torbieli) wspomniano już przy ich opisach. Powikłanie to bywa następstwem albo urazu fizycznego, albo wzrostu ciśnienia wewnątrz guza wskutek wylewu krwi lub nagromadzenia się w nim ropy, lub też zmian wstecznych w ścianie torbieli jajnika. Pęknięcie zdarza się jednak rzadko i dotyczy zaledwie około 5% przypadków torbielowatych guzów jajnika.

Urazem powodującym pęknięcie torbieli jajnika bywa niekiedy badanie ginekologiczne (odnosi się to głównie do torbieli o cienkich ściankach), czasem poród (jeśli torbiel została zepchnięta do jamy Douglasa), kopnięcie w brzuch lub upadek na brzuch (dotyczy to raczej większych torbieli).

Skręt szypuły guza jest bezprzecznie najczęstszą przyczyną wylewu krwi do światła torbieli jajnika. Może być też, jak wyżej podano, przyczyną ułatwiającą jej zakażenie (zropienie). Jest jednak rzeczą znamienną, że wylew krwi do światła guza i jego pęknięcie może być również czasem następstwem szybkiego wzrostu torbieli i pękania ścian dzielących poszczególne jej komory, a więc zdarza się w przypadkach, gdzie nie ma skrętu szypuły. Zmiany chorobowe w ścianach najrozmaitszych torbieli jajnika sprawiają, że nie są one zdolne oprzeć się nawet prawidłowemu naporowi płynnej zawartości, nagromadzonej w ich świetle. Szczególna kruchość ścian jest cechą torbieli rzekomośluzakowatych (pseudomyxoma), guzów brodawcza- kowatych i to zarówno niezłośliwych, jak złośliwych oraz torbieli rakowatych. Guzy te mogą łatwo ulec samoistnemu pęknięciu.

Objawy. Pęknięcie guza jajnika miewa najrozmaitsze następstwa zależnie od rodzaju jego zawartości, która przedostała się do jamy otrzewnowej. Płyn surowiczy o niskim ciężarze właściwym i małej ilości białka nie wywołuje podrażnienia błony brzusznej i nie daje żadnych objawów zapalnych. Jedynie zmniejszenie się objętości brzucha i oddawanie przez krótki czas większych ilości moczu wskazują, że płyn taki został wchłonięty przez otrzewną. Jeśli jednak równocześnie dochodzi do krwotoku wewnętrznego, występują objawy zapaści.

Pęknięcie torbieli, która zawiera pseudomucynę, pęknięcie torbieli skórzastej lub torbielakowatego potworniaka staje się powodem miejscowego zapalenia otrzewnej, otoczenia zrostami wylanej zawartości guza (jeśli torbiel jest mniejsza) lub rozprzestrzenienia jej w całej jamie brzusznej, głównie w zatoce Douglasa. W tych przypadkach dochodzi do przewlekłego zapalenia otrzewnej na większej przestrzeni (peritonitis adhaeswa), której celem jest również oddzielenie obcego materiału od zdrowych części jamy brzusznej.

O przebiegu pękniętych surowiczych torbieli brodawczakowatych oraz potwor- niaków wspominano już w ich opisie. Pęknięcie torbieli rakowatych jajnika pociąga za sobą przeszczepienie nowotworu na otrzewną jamy brzusznej.