Wygląd szyjki macicy oglądanej gołym okiem przedstawia się rozmaicie. Zależy on nie tylko od okresu rozwoju nowotworu, od pierwotnej jego siedziby, ale i od cech, które rak przejawia – zda się – od samego początku. Doświadczenie uczy bowiem, że jedne postacie raka szyjki wykazują już bardzo wcześnie skłonność do rozpadu, inne zaś do wzrostu i to albo na zewnątrz (carcinoma exophyticum), albo ku wewnątrz (carcinoma endcphyticum), że udział łączno- tkankowego podścieliska w tworzeniu się raka jest duży lub mały, że niektóre raki szyjki są dobrze ukrwione, a inne upośledzone pod tym względem itd. Cechy te zacierają się wprawdzie w miarę postępującego zniszczenia części pochwowej przez nowotwór, ale we wczesnych okresach jego rozwojlt uwzględnienie szeregu tych znamiennych szczegółów uprawnia do rozróżnienia kilku postaci raka szyjki.

– a) Stany przedrakowe. Rak przed inwazyjny Wczesny rak śluzówki szyjki macicznej

Pojęcie zmian przedrakowych nie jest ścisłe. W świetle doświadczeń przedstawiają się one niezbyt wyraźnie, jeśli chodzi o dalszy przebieg odnośnych nienowotworowych procesów patologicznych. Znany nam jest natomiast zespół cech histologicznych, które uprawniają do rozpoznania wczesnego, klinicznie zwykle bezobjawowego raka, oznaczanego dziś mianem „przedinwazyjnego“, a których istnienie przesądza z góry, jakie będą w przyszłości dalsze losy schorzenia.

Rak przedinwazyjny nie ma jeszcze zdolności tworzenia nacieku i niszczenia tkanek, a cechuje go jedynie nietypowość komórek bujających wyłącznie w obrębie nabłonka, przy czym jednak prawidłowa zdolność do pokrywania powierzchni jest zachowana, tak że komórki nowotworowe nie wykraczają poza właściwą im przestrzeń życiową (J. Laskowski).